Ή αλλιώς, αγγίζοντας μια ευαίσθητη χορδή.
Για να επιχειρήσουμε μια σταθερή και ουσιαστική πορεία προς το μηδενικό αποτύπωμα, θα πρέπει , πρώτιστα, να βάλουμε κάποια πράγματα στη θέση τους. Χιλιοειπωμένο μεν, αλλά υπενθυμίζουμε ότι μηδενικό αποτύπωμα (zero waste) δεν υπάρχει, παρά μόνο η πορεία προς αυτό. Ποιες, όμως, είναι οι απαιτήσεις για την πορεία αυτή; Ποια η σχέση με τον Μινιμαλισμό ή τον Βιγκανισμό; Είναι απαραίτητες προϋποθέσεις, τάσεις ή καταναγκασμοί; Γνωρίζοντας ότι ακροβατώ σε τεντωμένο σχοινί, θα …προχωρήσω.
Το κοινό που εντοπίζουμε με την πρώτη ματιά είναι ότι πρόκειται για στάσεις ζωής. Είναι, επίσης, ανθρώπινες κοινότητες. Με όρους ή κανόνες, πεποιθήσεις και τάσεις. Ένα άτομο μπορεί να επιλέξει να ζει, ακολουθώντας όλα τα παραπάνω ή ενσωματώνοντας στοιχεία που θεωρεί σημαντικά. Η προσέγγιση, σε βαθμό που δεν πλήττει(!) κανέναν, είναι προσωπική υπόθεση. Ωστόσο, δεν μπορούμε να παρακάμψουμε την πίεση που νιώθουν οι νεοεισερχόμενοι στο χώρο του zero waste καθώς προσπαθούν να ανταποκριθούν σε μια στάση ζωής που δεν είναι βιωματικά ξεκάθαρη στους ίδιους, αλλά πιστεύουν ότι «πρέπει» να ακολουθήσουν χωρίς το προσωπικό τους φίλτρο. Αν δείχνει δυσνόητο όλο αυτό, θα αναφέρω ένα σύνηθες φαινόμενο, σχετικό με την κτήση/απόκτηση υλικών αγαθών, πραγμάτων, αντικειμένων. Ακούγεται η φράση: «Έχω πολλά πράγματα ακόμη που πρέπει να πετάξω… Να έχω μόνο τα απαραίτητα». Συχνά συνοδεύεται με ένα βλέμμα ή έναν αναστεναγμό απογοήτευσης για τη δύσκολη πορεία. Το άτομο δεν θέλει ή δεν μπορεί να αποχωριστεί τα «περιττά» και προστίθεται ένα νέο φορτίο για το ….δρόμο. Όμως, τα καλά νέα είναι, ότι πραγματικά περιττό για το δρόμο μας είναι το φορτίο των ενοχών και της υποχρέωσης. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και σχετικά με το βιγκανισμό. Τα μη βίγκαν άτομα, θεωρούνται «βάρβαρα» και ίσως οπισθοδρομικά και βαρύνονται από την ενοχή της επιλογής τους. Κι εδώ έχουμε μερικά καλά νέα, όπως και πολλά σοβαρά θέματα προς συζήτηση. Ας αδειάσουμε έναν κουβά από αυτά…
Πρώτα, όμως, θα υπενθυμίσουμε ότι ο «Δρόμος» μας έχει σκοπό την ευτυχία και την ευημερία. Πάντα με σεβασμό και λογική. Χωρίς ακρότητες και υστερίες. Με γνώση και λογική και λίγη ακόμη …λογική.
Μπορούμε, λοιπόν, να ζούμε όσο πιο zero waste γίνεται, και να είμαστε ή όχι, βίγκαν ή/και μινιμαλιστές. Μπορούν να συνυπάρχουν όλα χωρίς να είναι απαραίτητο. Ας χαλαρώσουμε! Τα αντικείμενα που δεν θέλουμε και –σωστά- τα χαρίζουμε/πουλάμε/ανταλλάσσουμε κλπ, απλά, δεν είναι πια κοντά μας. ΔΕΝ εξαφανίζονται, συνεχίζουν να βρίσκονται πάνω στον πλανήτη. Αν μάλιστα, τα αφήσουμε στην τύχη τους, ίσως έχουν επιβαρυντική κατάληξη. Με λίγα λόγια, δεν είναι zero waste η επιλογή μας να έχουμε λιγότερα αγαθά. Είναι, zero waste, η ενημέρωσή μας για τη σωστή τους διαχείριση. Γι’ αυτό, μην εξαναγκάζεστε στη στέρηση των αντικειμένων σας. Κρατήστε τα, αγαπήστε τα και φροντίστε τα να κρατήσουν για πάντα! Αν πάλι, νιώθετε την ανάγκη να ζήσετε έτσι, θυμηθείτε ότι έχετε να διαπραγματευτείτε τα όρια σε σχέση με τους γύρω σας. Αλληλοσεβασμός και κατανόηση. Ο μινιμαλισμός είναι προσωπική επιλογή· μπορούμε να ενσωματώσουμε πολλά χρήσιμα στοιχεία στη ζωή μας, αλλά δεν είναι αυτοσκοπός. (Με ένα αναστεναγμό ανακούφισης προχωράμε ένα βήμα…)
Στο βιγκανισμό, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα γιατί ο πανύψηλος τοίχος επικαλείται την ενσυναίσθηση και την ευαισθησία μας για άλλες ζωές. Την εκμετάλλευση και τον πόνο. Ποιος δεν θα συμφωνήσει; (Πολλοί ίσως, που δεν είναι εδώ γύρω).
Εδώ κάπου είναι και ο κουβάς με τα καυτά ερωτήματα που μας έμεινε στο χέρι… Η κτηνοτροφία είναι εξαντλητική για το περιβάλλον και κακοποιητική για τα ζώα. Το ίδιο και η λεγόμενη fast fashion. Τι σχέση έχουν αυτά τα δύο; Είναι σωστά αλλά βλέπουν το σύνολο από μια συγκεκριμένη κλειδαρότρυπα. Ποιο είναι το κοινό; Η μαζικότητα και η κακοποίηση/εκμετάλλευση. Αν πάρουμε το βλέμμα μας από την κλειδαρότρυπα και δούμε το σύνολο, διαπιστώνουμε ότι η μαζικότητα και η επεκτατικότητα (Ναι, είναι ο καπιταλισμός ηλίθιε!) είναι το γενικότερο πρόβλημα. Οι ζωντανοί οργανισμοί αλληλοτρώγονται και θα αλληλοτρώγονται όσο υπάρχει ζωή. Ακόμη κι αν ο άνθρωπος πάψει να τρώει κρέας, κάπου κάθε στιγμή, θα χάνονται αμέτρητες ζωές για συντηρηθούν άλλες. Δεν μας εξομοιώνει αυτό με τα ζώα (αν και δεν βλέπω κάποιο κίνδυνο σ’ αυτό) ούτε μας απαλλάσσει απ’ τις ευθύνες μας. Δεν είμαστε ανώτεροι ή κατώτεροι ως είδος. Είμαστε απλά διαφορετικοί. Η θέση μας δεν είναι παρά ένας αυτοπροσδιορισμός καθώς δεν μπορούμε να απαλλαχθούμε από το πρίσμα του είναι μας. Με απλά λόγια, δεν μπορούμε να μας δούμε αντικειμενικά, όσο συνεχίζουμε να είμαστε άνθρωποι. Ανθρώπινο μυαλό, ανθρώπινο αποτέλεσμα (Sorry guys).
Στο σημείο αυτό μπορούμε να προτείνουμε ενόχους, όπως fast production (γρήγορη παραγωγή) και, μη χειρότερα, mass production (μαζική παραγωγή). Σε συνδυασμό με την έλλειψη ethical production (ηθική παραγωγή), φτάνουμε στα σημερινά καταστροφικά αποτελέσματα. Θα μπορούσαμε ίσως να βαπτίσουμε και τον υποφαινόμενο ένοχο non ethical mass fast (Προτείνετε κι εσείς ελεύθερα! Έτσι ξεκινάνε όλα!)
Ξαναγυρνώντας στο άνθρωπο και τα άλλα έμβια όντα, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι έμβια είναι και πολλά από αυτά που δεν αντιλαμβανόμαστε άμεσα και ότι οι γνώσεις μας είναι περιορισμένες (Ναι, κι ας μην φαίνεται). Έτσι, δεν μπορούμε να περιοριζόμαστε στο ενδιαφέρον μας για τα ζώα, όταν δεν γνωρίζουμε τι νιώθουν τα φυτά. Και τι θα κάνουμε αν αποδειχθεί ότι υποφέρουν; Δεν θα ξαναφάμε; Ή θα θεωρείται κακοποιητικός ο μπαχτσές; (Αστείο; Καθόλου!). Επικαλούμαστε άμεσα τη λογική, η οποία μας λέει ότι μπορούμε να τρεφόμαστε με μέτρο και με σεβασμό, όπως είναι στη φύση μας. Αφού έχουμε την ευχέρεια της λογικής σκέψης και της βούλησης και προσθέτοντας την ηθική που είχε παραγκωνιστεί χάριν της οικονομίας. Με απλά λόγια, κάποιος που τρώει ένα κοτόπουλο από το χωριό δεν είναι λιγότερο zero waste από αυτόν που τρώει σόγια (μεγάλη συζήτηση!). Ή αυτός που έχει αντικαταστήσει το ζωικό γάλα με π.χ. αμυγδαλόγαλα πόσο zero waste είναι; Ποιοι πόροι σπαταλιούνται για να παραχθεί; Από πού έρχεται; Τι συμβαίνει με τις μέλισσες στους αμυγδαλεώνες τις Αμερικής; Πόσο ηθικό είναι; Και γιατί πρέπει να πιούμε γάλα τέλος πάντων!
Ο βιγκανισμός, βέβαια, όπως γνωρίζετε, δεν αφορά μόνο στη διατροφή, ούτε μόνο στο κρέας και τα παράγωγά του. Μεταξύ των απαγορευμένων, το μέλι, το μετάξι, το δέρμα ή γούνα κ.α. Αν βάλουμε τις επιλογές αυτές στο μικροσκόπιο θα δούμε ότι ενώ κάποιες είναι ξεκάθαρες (σκοτώνουμε τσιντσιλά για να πάρουμε τη γούνα) κάποιες άλλες οδηγούν σε αμφίβολα συμπεράσματα ή αποτελέσματα. Ας αδειάσουμε μερικά ερωτήματα ακόμη…
Από τι θα έπρεπε να είναι φτιαγμένα τα παπούτσια μας; Από δέρμα, πλαστικό, δερματίνη, ύφασμα, μικροφίμπρα ή τι; Ποιο από αυτά τα υλικά είναι πιο «οικολογικό» ή ακόμη παρά πέρα, ηθικό; Που συγκρούονται όλα αυτά; Γιατί θεωρείται ηθικό, η οδοντόβουρτσά μας να έχει νάυλον τρίχες (που δεν ανακυκλώνονται), αντί τρίχες ουράς αλόγου; Ξέρω, δεν ρωτήσαμε το άλογο αν ήθελε…( Προσοχή! Δεν είναι ειρωνεία).
Γνωρίζετε προφανώς, ότι έχουμε δερμάτινα αρχαιολογικά ευρήματα σε πάρα πολύ καλή κατάσταση. Κι αυτό γιατί με καλή συντήρηση το δέρμα μπορεί να αντέξει αιώνες. Απ’ την άλλη, πόσο μπορούμε να χαρούμε με το δέρμα από ανανά ή κάκτο, όταν αποδομείται σε 3-5 χρόνια; Ακόμη κι αν φτάσει τα 10, δεν μπορούμε να θεωρήσουμε τη λύση οικολογική. Και δεν έχουμε τη σύμφωνη γνώμη των φυτών (Σοβαρά). Το δέρμα αποδομείται με φυσικό τρόπο και είναι φιλικό στον άνθρωπο. Το ίδιο και το βαμβάκι. Πόσο οικολογικό είναι το βαμβάκι όμως; Πόσο υγιεινό είναι φοράμε πλαστικά παπούτσια; Ή ακόμη χειρότερα, να χρησιμοποιούμε ο,τιδήποτε από δερματίνη ή μικροφίμπρα;
Ship of Fools,2014 Marcin Owczarek
Γνωρίζατε ότι η διαδεδομένη χρήση του φοινικέλαιου πλήττει τους ουρακοτάγκους ή ότι το χρώμα καρμίν προέρχεται από τη σύνθλιψη αμέτρητων θηλυκών εντόμων κοχενίλλης; Δεν σας ενδιαφέρει γιατί δεν …ζωγραφίζετε; Να το θέσω αλλιώς, όλοι μας έχουμε χρωματίσει κι έχουμε φάει αμέτρητα άτυχα έντομα, είτε το ξέρουμε είτε όχι. Η καρμίνη είναι χρωστική που μπαίνει σε καλλυντικά και φαγώσιμα, χωρίς πάντα να αναγράφεται εμφανώς. Και τώρα τι; (Υπάρχει και πλανήτης με το όνομα αυτό).
……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Ενός λεπτού σιγή για όλους τους μπερδεμένους ανθρώπους.
Διαπιστώνουμε ότι ο δρόμος μας για μια Ηθική και Ευτυχισμένη ζωή, μοιάζει ουτοπία. Τα ερωτήματα που αναδύονται είναι αμέτρητα, τα μονοπάτια απάτητα. Ούτε καν ένα λιτό ξεκάθαρο σταυροδρόμι Αρετής-Κακίας.
Ως συνοδοιπόροι , μπορούμε να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον, στο δρόμο αυτό. Το οφείλουμε στον εαυτό μας γιατί το αξίζει. Δεν τον τιμωρούμε για τα λάθη του. Τον αγαπάμε και τον φροντίζουμε. Αυτός, μόνο, πραγματικά, μας ανήκει.
